Nu de huren in Barcelona en andere grote steden in het land de pan uit rijzen, is de vraag: hoe lossen we het huisvestingsprobleem in Spanje op? Jaime Palomera, doctor in de economische antropologie aan de Universiteit van Barcelona en medeoprichter van de Sindicat de Llogateres, herhaalt niet de mantra “we hebben meer aanbod nodig”, maar geeft enkele aanwijzingen in zijn laatste interventie in de podcast “A pachas” van het Secret Media Network.
In het bijna een uur durende gesprek tussen Palomera en journalist Antonio Pineda, verbrak de activist de mythe van het aanbod van nieuwe woningen (“het komt in de handen van een paar mensen terecht”). Aan de andere kant gaf hij een aantal belangrijke punten, zoals de bevordering van woningbouwcoöperaties, die al wortel beginnen te schieten in Catalonië en in andere steden zoals Madrid, in het licht van het probleem van de toegang tot huizenbezit en zelfs huurwoningen.
“Op dit moment is het in Barcelona erg moeilijk om een huis te kopen, zelfs als je hard werkt en spaart. Ik werk al 42 jaar en het is me niet gelukt”, zegt Palomera, die de coöperatieve beweging ziet als de oplossing voor de grote aanbetaling die een flat tegenwoordig betekent.
“Wooncoöperaties groeien overal”, zei hij. “Het is een manier om voor het hele gebouw te betalen, zodat iedereen een lagere prijs kan krijgen voor elk van de appartementen.
“In Barcelona zijn er veel [coöperaties]; in Madrid zijn er een paar; het worden er steeds meer”, voegde hij eraan toe, voordat hij een andere mythe ontkrachtte. “Coöperatieve woningen zijn geen armoedige woningen, ze zijn mooi: houten gebouwen waar allerlei soorten mensen wonen – ouderen, jongeren”.
Hoe werkt coöperatieve huisvesting?
Dit type huisvesting is gebaseerd op één uitgangspunt: het elimineren van het winstoogmerk. Ze worden tegen kostprijs aangeboden, waardoor de prijzen volgens verschillende bronnen met 10 tot 30% dalen. Individuen dragen vervolgens een percentage van het kapitaal bij dat nodig is om het werk uit te voeren, ongeveer 20% van de waarde, terwijl het eigendom van de woningen toebehoort aan de coöperatie, die ze aan de leden geeft voor gebruik voor een periode van 50 jaar of meer.
Elk lid heeft één stem in deze coöperaties en kan deelnemen aan het ontwerp ervan. Met het ingebrachte kapitaal krijgen ze toegang tot woningen tegen een prijs die vandaag de dag bijna onmogelijk te krijgen is in Barcelona.
Praktijkvoorbeeld: La Borda
La Borda, in Sants, is gebouwd op openbare grond die voor 75 jaar is afgestaan door de gemeenteraad. Het is een baanbrekend gebouw, ontworpen door de architectencoöperatie Lacol en gebouwd met een houten structuur – het hoogste in Spanje in dit materiaal – dat 28 gesubsidieerde wooneenheden huisvest met huurprijzen die ver onder de marktprijzen liggen (tussen 400 en 600 euro per maand).
In dit model is het eigendom in handen van de coöperatie, niet van de bewoners, wat speculatie voorkomt: de woningen kunnen niet worden verkocht of verhuurd aan derden. Daarnaast heeft het gebouw gemeenschappelijke ruimtes die het gemeenschapsleven bevorderen, zoals een wasserette, gedeelde keuken of kamers voor bezoekers.
De financiering van het La Borda project, dat in totaal drie miljoen euro kostte, kwam tot stand door een combinatie van buurtbijdragen en ethische financiering.
Enerzijds droegen de leden van de coöperatie ongeveer 600.000 euro bij via hun initiële individuele bijdragen (ongeveer 18.500 euro per persoon).
De rest van het kapitaal werd verkregen door leningen van ethische en solidaire financieringsinstellingen: Coop57 droeg 800.000 euro bij tegen een lage rente, terwijl La Dinamo, een stichting gespecialiseerd in coöperatieve huisvesting, 150.000 euro bijdroeg.
De inbreng gaat niet verloren: als het lid besluit het project te verlaten, geeft de coöperatie dit kapitaal terug en wordt het gebruiksrecht overgedragen aan een andere persoon zonder financieel gewin.
De huizenmarkt, in ‘A pachas’.
In dit gesprek met Jaime Palomera komen ook andere onderwerpen aan bod, zoals speculatie met onroerend goed in perifere wijken, de invloed van massatoerisme op huurprijzen, de figuur van de digitale nomade en het effect daarvan op de toegang tot huisvesting, en de verschillen tussen internationale modellen, zoals die van Wenen en Singapore, die erin geslaagd zijn om ongelijkheid te beteugelen door middel van volkshuisvestingsbeleid.
Je kunt de volledige aflevering beluisteren op je favoriete podcastplatform of op Youtube.